Σάββατο 11 Ιουλίου 2009

Ο συμβολισμός της ύφανσης


Στις περισσότερες παραδοσιακές διδασκαλίες η πραγμάτωση του ανθρώπου παριστάνεται με τον ίδιο συμβολισμό, που βρίσκεται παντού επειδή είναι ένας από εκείνους που συνδέονται με την Πρωταρχική Παράδοση. Αυτός το συμβολισμός είναι η έννοια της διασταύρωσης, που απεικονίζει καθαρά πως επιτυγχάνεται η πραγμάτωση των εναρμονισμένων καταστάσεων του όντος, στην πλήρη ανάπτυξή του με τη διπλή έννοια της «εξάπλωσης» και της «εξύψωσης».

Στις ανατολικές διδασκαλίες αυτή η κατάσταση συχνά μνημονεύεται με όρους, οι οποίοι στη γραμματική τους έννοια, σχετίζονται άμεσα με την ύφανση, δηλαδή την κάθετη και οριζόντια διασταύρωση των νημάτων στον αργαλειό. Για παράδειγμα, η λέξη σούτρα στα Σανσκριτικά σημαίνει κυρίως «νήμα» και ένα βιβλίο αποτελείται από πολλές σούτρας, όπως ένα ύφασμα από πολλά νήματα. Η λέξη τάντρα έχει την έννοια του νήματος και του ιστού, ειδικότερα δε δηλώνει το στημόνι του ιστού. Η ρίζα (τάν) αυτής της λέξης εκφράζει κατά κύριο λόγο την ιδέα της επέκτασης. Παρόμοια στην Κινέζικη γλώσσα, κίνγκ είναι στο στημόνι ενός υφάσματος και βέι το υφάδι του. Στην αρχαία Κίνα και το Περού, η χρήση κομποσκοινιών που αντικατέστησαν την γραφή έχει επίσης συνδεθεί με τον συμβολισμό της ύφανσης. Αν και έχει προβληθεί ο ισχυρισμός ότι τα Περουάνικα κουϊπος δεν χρησίμευαν παρά μόνο για το μέτρημα, είναι φανερό ότι εξέφραζαν συνάμα πολυσύνθετες ιδέες, κυρίως γιατί σχημάτιζαν τα «χρονικά της αυτοκρατορίας», αλλά και γιατί οι Περουάνοι ποτέ δεν χρησιμοποίησαν άλλη μέθοδο γραφής, παρότι κατείχαν μία τέλεια και ιδιαίτερα εκλεπτυσμένη γλώσσα. Σύμφωνα με την Ινδουιστική ορολογία, η διάκριση ανάμεσα στο στημόνι και το υφάδι αντιστοιχεί στην διάκριση μεταξύ της Σχρούτι, που είναι ο καρπός της άμεσης έμπνευσης, και της Σμρίτι, που είναι το προϊόν της σκέψης, που ασκείται πάνω στα περιεχόμενα της Σχρούτι. Μια άλλη μορφή του συμβολισμού της ύφανσης, η οποία επίσης απαντάται στην Ινδουιστική παράδοση, είναι η εικόνα της αράχνης που υφαίνει τον ιστό της, μια εικόνα που είναι περισσότερο ακριβής, γιατί η αράχνη κατασκευάζει το νήμα της από την ίδια της την υπόσταση. Το στημόνι παριστάνεται εδώ από τα ακτινωτά νήματα που ξεκινούν από το κέντρο, και το υφάδι από τα νήματα, που βρίσκονται τοποθετημένα σε ομόκεντρες περιφέρειες. Η αράχνη καθισμένη στο κέντρο του ιστού της, παρουσιάζει την εικόνα του ήλιου που περιβάλλεται από τις ακτίνες του. Μπορεί λοιπόν να εκληφθεί ως απεικόνιση της «Καρδιάς του Κόσμου».

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την σημασία του συμβολισμού της ύφανσης, πρέπει να σημειώσουμε ότι το στημόνι που σχηματίζεται από τα νήματα που αρχικά τεντώνονται πάνω στον αργαλειό, παριστάνει τα αμετάβλητα και πρωταρχικά στοιχεία, ενώ τα νήματα του υφαδιού, που περνούν με τα χέρια η με τη σαΐτα ανάμεσα από τα νήματα του στημονιού, παριστάνουν τα μεταβαλλόμενα και περιστασιακά στοιχεία, δηλαδή τις εφαρμογές της αρχής στις εκάστοτε ιδιαίτερες συνθήκες. Η οριζόντια διεύθυνση μπορεί να θεωρηθεί ως απεικόνιση της ανθρώπινης κατάστασης και η κατακόρυφη διεύθυνση ως απεικόνιση αυτού που υπερβαίνει τη συγκεκριμένη κατάσταση. Κάθε πόντος υφάσματος, αφού αποτελεί το σημείο διασταύρωσης νημάτων καθέτων μεταξύ τους, είναι και το κέντρο μίας τέτοιας ανάπτυξης.
Η ατομική φύση του ανθρώπινου όντος, για παράδειγμα, είναι συνέπεια της διασταύρωσης δύο τέτοιων νημάτων. Μπορούμε να πούμε πως η εκδήλωση ενός όντος σε μία δεδομένη κατάσταση ύπαρξης ορίζεται από τη διασταύρωση ενός νήματος του στημονιού με ένα νήμα του υφαδιού. Στη περίπτωση αυτή, το νήμα του υφαδιού αντιστοιχεί σε μία συγκεκριμένη κατάσταση ύπαρξης, και το σημείο της διασταύρωσης των δύο νημάτων καθορίζει τις σχέσεις του εκδηλωμένου σε αυτή τη κατάσταση όντος με το κοσμικό περιβάλλον όπου βρίσκεται τοποθετημένο. Με άλλα λόγια είναι απαραίτητο να διακρίνουμε πάντοτε δύο είδη στοιχείων σε ένα όν, που θα αναφέρονται αντίστοιχα στην κατακόρυφη και την οριζόντια διεύθυνση: τα πρώτα είναι τα στοιχεία που ανήκουν από καταβολής στο όν, ενώ τα δεύτερα προέρχονται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος.

Αντίθετα, ο σημασία του συμβολισμού της ύφανσης είναι ελάχιστα γνωστός στη Δύση. Ίχνη ενός ομοειδούς συμβολισμού βρίσκονται στην Ελληνική αρχαιότητα, ιδίως στον μύθο των Μοιρών. Στα ομηρικά έπη, οι Μοίρες κλώθουν την ανθρώπινη ζωή, που κόβεται, όταν το αδράχτι σταματήσει την περιστροφή του (Ιλιάδα Υ, 128, Ω, 209). Τα ονόματα των Μοιρών, Κλωθώ, Άτροπος και Λάχεσις ορίζουν τα βασικά στάδια του γνεσίματος. Φαίνεται όμως πως ο μύθος αυτός δεν αναφέρεται παρά μόνο στα νήματα του υφαδιού, και ο «μοιραίος» χαρακτήρας του μπορεί να εξηγηθεί από την απουσία της έννοιας του στημονιού, δηλαδή, από το γεγονός ότι το ον θεωρείται αποκλειστικά στην ατομική του κατάσταση, χωρίς καμιά συνειδητή παρέμβαση της υπερβατικής προσωπικής του αρχής. Άλλωστε αυτή η ερμηνεία δικαιολογείται και από τον τρόπο με τον οποίο ο Πλάτωνας παρουσιάζει τον κατακόρυφο άξονα στον μύθο του Ηρός του Αρμενίου (Πολιτεία, βιβλίο 1). Σύμφωνα με αυτόν, ο φωτεινός άξονας του κόσμου, που «δίνει κίνηση σε όλες τις ουράνιες περιστροφές», είναι στην πραγματικότητα η «άτρακτος της Ανάγκης», ένας διαμαντένιος άξονας, που περιβάλλεται από ένα αριθμό ομόκεντρων κύκλων, διαφορετικών διαστάσεων και χρωμάτων, που αντιστοιχούν στις αέναες κινήσεις των ουρανίων σωμάτων και στην τύχη των ψυχών. Η μοίρα Κλωθώ τον κάνει να γυρίζει με το δεξί της χέρι, δηλαδή από δεξιά προς τ’ αριστερά, που είναι συνάμα η πιο συνηθισμένη και φυσική διεύθυνση της περιστροφής της σβάστικας. Η Άτροπος τον γυρίζει από τα αριστερά προς τα δεξιά, ενώ η Λάχεση βοηθά και στα δύο είδη των περιστροφών.

4 σχόλια:

  1. σαν να διάβαζα παραμύθι

    καλη μέρα να έχεις

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αφού σας συγχαρώ για την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα παρουσίαση τού θέματος, θα επιθυμούσα να με ενημερώσετε σχετικά με τή "χρήση κομποσκοινιών που αντικατέστησαν τη γραφή" όπως αναφέρετε ...

    Και πάλι σας συγχαίρω ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. "....Για να κατανοήσουμε καλύτερα την σημασία του συμβολισμού της ύφανσης, πρέπει να σημειώσουμε ότι το στημόνι που σχηματίζεται από τα νήματα που αρχικά τεντώνονται πάνω στον αργαλειό, παριστάνει τα αμετάβλητα και πρωταρχικά στοιχεία, ενώ τα νήματα του υφαδιού, που περνούν με τα χέρια η με τη σαΐτα ανάμεσα από τα νήματα του στημονιού, παριστάνουν τα μεταβαλλόμενα και περιστασιακά στοιχεία, δηλαδή τις εφαρμογές της αρχής στις εκάστοτε ιδιαίτερες συνθήκες. Η οριζόντια διεύθυνση μπορεί να θεωρηθεί ως απεικόνιση της ανθρώπινης κατάστασης και η κατακόρυφη διεύθυνση ως απεικόνιση αυτού που υπερβαίνει τη συγκεκριμένη κατάσταση. Κάθε πόντος υφάσματος, αφού αποτελεί το σημείο διασταύρωσης νημάτων καθέτων μεταξύ τους, είναι και το κέντρο μίας τέτοιας ανάπτυξης...."
    Υπέροχο....!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή