Το Ιστορικό Υφαντουργείο του Σ.Ε.Ν.

Το Ιστορικό Υφαντουργείο του Σ.Ε.Ν. δημιουργήθηκε με την οικονομική υποστήριξη του εθνικού δωρητή Ανδρέα Συγγρού, ως χώρος παραγωγής υφάσματος. Στους χώρους του υφαντουργείου, που λειτούργησε από το 1879 έως σήμερα, γίνονταν όλες οι διαδικασίες οι σχετικές με την βαφή, την ύφανση και την επεξεργασία νημάτων και χειροποίητων υφασμάτων. Σήμερα το Ιστορικό Υφαντουργείο διατηρεί και διασώζει σπάνιους χειροκίνητους αργαλειούς και εργαλεία της προβιομηχανικής κλωστοϋφαντουργίας.

Με την πρόσφατη ανακαίνιση των κτιρίων, οι χώροι του υφαντουργείου προσφέρονται για εκπαιδευτικές επισκέψεις, ελεύθερα εργαστήρια, εκθέσεις και συνέδρια. Λειτουργούν εκπαιδευτικά τμήματα, όπως υφαντική σε οριζόντιο και κάθετο αργαλειό, υφαντική με καρτέλες, μικροϋφαντική, ιστορία του υφάσματος, θεωρία των χρωμάτων, σχέδιο υφάσματος σε υπολογιστή, υφαντό κόσμημα, ελεύθερη κατασκευή υφάσματος, πιλητική (κατασκευή τσόχας), βαφική με φυτά του ελληνικού χώρου, καθώς και με σπάνιες τεχνικές της Ασίας και της Αφρικής.
Οι ενδιαφερόμενοι, μέσα από μία βιωματική σχέση με τα υφαντικά υλικά, τα χρώματα και τα σχήματα μπορούν να έρθουν κοντά στα γνωστά άγνωστα μας νήματα και στα υφάσματα που μας ντύνουν στη ζωή. Να μελετήσουν τις πολλαπλές τους ιδιότητες, τα σχέδια και τους συμβολισμούς που διαμόρφωσαν την ανθρώπινη ιστορία και τέχνη.

Ελεύθερα εργαστήρια για το ύφασμα

Α. Εργαστήριο ύφανσης σε φορητό πλαίσιο
Στον όρθιο αργαλειό με δύο μίτους, αλλά και σε φορητά πλαίσια ερευνάται μία ποικιλία τεχνικών ύφανσης. Η απλή λειτουργία αυτών των εργαλείων προσφέρεται κυρίως για τις ανισομερείς τεχνικές, όπου επικρατεί το υφάδι. Ιστορικά, οι τεχνικές έχουν χρησιμοποιηθεί στα επίτοιχα υφάσματα της αρχαιότητας, στις tapisseries της Αναγέννησης, στα χαλιά κόμπου, στα κιλίμια, στα θηλειαστά σκεπάσματα, αλλά και στα ελεύθερα έργα της νεότερης χωροϋφαντικής και γλυπτικής.

Β. Εργαστήριο ύφανσης σε οριζόντιο αργαλειό με δύο, τέσσερα, έξι ή οκτώ μιτάρια
Διδάσκεται το σχέδιο του υφάσματος, η προετοιμασία του νήματος (διάσιμο του στημονιού) και το «ντύσιμο» του οριζόντιου αργαλειού, δηλαδή το πέρασμα των νημάτων από το χτένι, τα μιτάρια και το τύλιγμα σaτο αντί του αργαλειού. Σε αργαλειούς επιτραπέζιους και εδάφους με δύο, τέσσερα, έξι ή οκτώ μιτάρια μελετάται η ποικιλία της δομής της παγκόσμιας υφαντικής παραγωγής.

Γ. Εργαστήριο βαφικής νημάτων με φυτικά και ζωικά υλικά
Η πολύτιμη γνώση των χρωστικών ιδιοτήτων των φυτών μαρτυρείται αδιάσπαστη στον ελληνικό χώρο από τις απεικονίσεις των κρόκων των μινωικών τοιχογραφιών και τους σωρούς της πολύτιμης κογχυλιακής πορφύρας, που βρέθηκαν στα ελληνικά παράλια έως τα ζεστά χρώματα των μεταβυζαντινών υφασμάτων και την δημιουργία της πρότυπης συντεχνίας ριζαροβαφέων στα Αμπελάκια της Θεσσαλίας.
Στο εργαστήριο των φυτοβαφών διδάσκονται παραδοσιακές και σύγχρονες μέθοδοι στερέωσης των χρωμάτων με φυτικά και χημικά υλικά και βαφής με φυτά του ελληνικού χώρου (ευκάλυπτο, πεύκο, κυπαρίσσι, βελανιδιά, ροδιά, ελιά, καρυδιά, μουριά, συκιά, αμυγδαλιά, μαργαρίτες, κρεμμυδόφυλλα, ριζάρι, σταφυλοϋάκινθο, ξυνίδα, σπάρτα, ίσατι και άλλα), καθώς και με εισαγόμενα υλικά, όπως χέννα, αγχούσα, μπακάμι, κρεμέζι, κογχινέλη και ίντιγκο.

Δ. Εργαστήριο βαφικής υφασμάτων και νημάτων με χημικά και φυσικά υλικά
Ερευνώνται μία ποικιλία σύγχρονων μεθόδων βαφής με χημικά υλικά, αλλά και παραδοσιακών, όπως ikat (μονό και διπλό) και shibori (arashi, itajime και kasuri), που γίνονται στην Ινδονησία, την Ιαπωνία, την Ινδία και την Αφρική. Τα προς βαφή νήματα και υφάσματα (βαμβακερά, μεταξωτά, μάλλινα, λινά ή συνθετικά) δένονται, πιέζονται, διπλώνονται, συστρέφονται ή περιτυλίγονται με πολλούς τρόπους. Οι τεχνικές προσφέρονται για μία ελεύθερη διακόσμηση των υφασμάτων σε μία ρέουσα, εικαστική εφαρμογή χρωμάτων και σχημάτων.

E. Χρωματικές αρμονίες – σχέσεις κι εφαρμογές των χρωμάτων στη κατασκευή και διακόσμηση του υφάσματος
Σεμινάριο με θεωρητικό και εργαστηριακό μέρος που αφορά στις αρχές της θεωρίας των χρωμάτων και πως αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μία ποικιλία καλλιτεχνικών εφαρμογών, όπως είναι το γνέσιμο, η βαφική, η υφαντική, η κεντητική, η πλεκτική, η ραπτική, η ζωγραφική, η χαρακτική, το patchwork και κατασκευές με χαρτί ή χάντρες.

ΣΤ. «Ένα ταξίδι στο κόσμο μέσα από στημόνια και υφάδια»
Το ύφασμα υπήρξε ανέκαθεν ένας φορέας στήριξης του ανθρώπινου πολιτισμού. Έφερε σε συνάφεια σταθερές κοινωνίες, αλλά και πλανόβιες, συνέδεσε χερσαίους και θαλάσσιους δρόμους, αποτέλεσε μέσον επικοινωνίας ανάμεσα σε πλούσιες πόλεις και κόσμους απομόνωσης. Η μελέτη των νηματοφόρων και χρωστικών υλικών, των κλωστικών και υφαντικών εργαλείων, των τρόπων, αλλά και των συμβολισμών που ο άνθρωπος χρησιμοποίησε παγκόσμια για να κοσμήσει το σώμα του, με μία ευδαίμονα αλήθεια ποικιλία, πραγματοποιεί μία διείσδυση στην ιστορία και παρέχει επίγνωση της πολύχρωμης ανθρώπινης μοίρας.
Σε αυτές τις θεωρητικές κι εργαστηριακές συναντήσεις θα ξετυλίξουμε το ύφασμα, θα το γνωρίσουμε και θα το αγαπήσουμε μελετώντας το περιβάλλον όπου το γέννησε, τους ανθρώπους που το έφτιαξαν, τους μαγικούς και θρησκευτικούς συμβολισμούς που το σφράγισαν.

Διδάσκει η Σ. Τσουρινάκη
Καθηγήτρια και τεχνολόγος αρχαίου υφάσματος

Ιστορικό Υφαντουργείο Σ.Ε.Ν.
Λεωφ. Αμαλίας 38,
105 58 Αθήνα

τηλ. 210 3238918, 6948270792
e-mail argaliossen@yahoo.gr